Tomanova Vila, Vrbas

Vilu je sagradila jevrejska veleposednička porodica Toman, kao reprezentativnu kuću za stanovanje. Zgrada je sagrađena početkom XX veka, po projektu arhitekte iz Budimpešte. Porodica Toman je imala velike posede na severu Vrbasa, gde se i danas nalazi salaš sa imenom veleposednika. Tomanovi su se bavili poljoprivredom i trgovinom žitaricama. Nakon Tomanove smrti u vili su do Drugog Svetskog Rata, živele njegova udovica i dve kćeri. Posle Drugog Svetskog Rata u vili je bio jedno kratko vreme smešten katastar opštine Vrbas, sa siromašnim informacijama, jer su nakon poplave u staroj zgradi katastra 1945. godine sve informacije bile uništene. Osnova vile je kvadratna, a fasada prema ulicama je reprezentativno obrađena, zidana je opekom, sa drvenom krovnom konstrukcijom. Ulaz sa tremom je naglašen sa dva stuba i dva polustuba koji nose lukove. Zgrada je ukrašena sa gleđosanim keramičkim pločicama sa motivom lala. Arhitektonski je oblikovana sa stilskim obeležjima mađarske varijante secesije i ima ogradu od kovanog gvožđa sa motivima istih stilskih karakteristika. Rešavana je simetrično, sa bočnim rizalitima polukružnog oblika i plitkim središnjim delom. Zabat je oblikovan izvijenim secesijskim linijama. Prozorski otvori završavaju se elipsastim lucima i uokvireni su malterskom plastikom u vidu pilastera sa kapitelima dekorisanim biljnom ornamentikom. Gleđosane keramičke pločice plave boje javljaju se i kod obrade lukova nad prozorskim otvorima. Bočna fasada je skromnije dekorativne obrade, sa tri rizalita od kojih srednji ima tri lučno završena prozora.

Danas, u vili je filijala u vlasništvu D.D.O.R. Novi Sad, pre desetak godina je izvršena revitalizacija i nalazi se u odličnom je stanju. Zgrada je pod zaštitom države. Informacije dobijene od deda Vlastimira Ćirića koji se seća veleposednika Tomana.